ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਵਾਲ-ਜਵਾਬ ੧ (SKSJ ੧) - Sarbat Khalsa Saval Javab 1 (SKSJ 1)
Our attempts to answer pertinent questions on Sarbat Khalsa for the Panth to discuss
ਪੰਥ ਦੇ ਵਿਚਾਰਨ ਲਈ ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਬਾਰੇ ਢੁੱਕਵੇਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਦੀਆਂ ਸਾਡੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ
Question - ਸਵਾਲ:
What is the relationship between the Sarbat Khalsa and an independent Sikh State and its government, e.g, Khalsa Raj (1710-1715), Sikhs Misls and Sultanate (1765-1799), Sarkar-e-Khalsa (1799/1804-1849), Cis-Satluj Sikh princely States of Patiala, Jind, Nabha, Fardikot, and Kalisa (1806-1947) and the proposed states of Sikhistan, Azad Panjab, Maha Panjab, Khalistan, etc. (1920-2023)?
ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚਕਾਰ ਕੀ ਸੰਬੰਧ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ (1710-1715), ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਅਤੇ ਸਲਤਨਤ (1765-1799), ਸਰਕਾਰ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ (1799/1804-1849), ਸਤਲੁਜ ਪਟਿਆਲਾ, ਜੀਂਦ, ਨਾਭਾ, ਫਰੀਦਕੋਟ ਅਤੇ ਕਲੀਸਾ (1806-1947) ਦੀਆਂ ਸਿੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਸਤਾਨ, ਆਜ਼ਾਦ ਪੰਜਾਬ, ਮਹਾਂ ਪੰਜਾਬ, ਖਾਲਿਸਤਾਨ, ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਰਿਆਸਤਾਂ (1920-2023)?
Answer - ਜਵਾਬ:
“Nanak started the Raj, built an eternal fort by laying a firm foundation” (ਨਾਨਕਿ ਰਾਜੁ ਚਲਾਇਆ ਸਚੁ ਕੋਟੁ ਸਤਾਣੀ ਨੀਵ ਦੈ ॥ Guru Granth Sahib 966). Guru Nanak Sahib is sovereign and started Sikh Raj (Rule or Governance) over 500 years ago. This sovereignty was ultimately passed to the Guru Khalsa Panth and over time, in different eras, the Guru Khalsa Panth has manifested this Raj by adapting an appropriate political structure to address changing political realities. Regardless of the structure or proposed structure of a Sikh state, the Sarbat Khalsa remains independent and sovereign, even from a Sikh state. The Gurmata issued from a Sarbat Khalsa applies to Sikhs everywhere, and therefore, it cannot be limited to one state. That said, Sikh States are themselves subject to the Sarbat Khalsa. If they do not, and have not done so in the past, they were excluded as was the case with cis-Satluj Sikh princely states. The Sarbat Khalsa’s sovereignty is second to none. All who participate in Sarbat Khalsa must uphold Sikh sovereignty regardless of which state they live in.
“ਨਾਨਕਿ ਰਾਜੁ ਚਲਾਇਆ ਸਚੁ ਕੋਟੁ ਸਤਾਣੀ ਨੀਵ ਦੈ ॥” (ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ 966)। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 500 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਖ ਰਾਜ (ਹਕੂਮਤ ਜਾਂ ਸ਼ਾਸਨ) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ ਗਈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੁੱਗਾਂ ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਨੇ ਬਦਲਦੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਢੁਕਵੀਂ ਸਿਆਸੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਢਾਲ ਕੇ ਇਸ ਰਾਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਬਣਤਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਢਾਂਚਾ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਤੋਂ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਤੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਗੁਰਮਤਾ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਹਰ ਥਾਂ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਾਜ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਖੁਦ ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਤਲੁਜ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਵਾਂਗ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਜ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਣ।
Sarbat Khalsa Saval Javab 2 (SKSJ 2)
ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਵਾਲ-ਜਵਾਬ ੨ (SKSJ ੨)
Our attempts to answer pertinent questions on Sarbat Khalsa for the Panth to discuss
ਪੰਥ ਦੇ ਵਿਚਾਰਨ ਲਈ ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਬਾਰੇ ਢੁੱਕਵੇਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਦੀਆਂ ਸਾਡੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ
Question - ਸਵਾਲ:
How can the Sarbat Khalsa exercise sovereignty without statehood?
ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਬਗੈਰ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਕਿਵੇਂ ਦਰਸਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
Answer - ਜਵਾਬ:
Though sovereignty is commonly exercised through statehood, Sarbat Khalsa is sovereign with or without a state. Sarbat Khalsa has occurred outside of statehood (1715-1765) and as an independent space for Sikh states to gather (1765-1799). Given the Panth’s current vast geography and diverse challenges, expedient decision making may be achieved through self-sovereign digital technology (internet and distributed ledger technology). That is not to say that a Sarbat Khalsa must be carried out only using these new technologies but if it does not it will not be expedient nor will it realistically be able to address the Panth’s challenges as it will be vulnerable to inefficiencies, disruption, and manipulations. Note: establishing our Guru-given Raj (rule/governance), historically statehood, has always been a focus of Sarbat Khalsa and what that looks like in the 21st century and beyond is something for Sarbat Khalsa to decide.
ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਰਾਜ ਲੈ ਕੇ ਦਰਸਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੈ। ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵੀ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ (੧੭੧੫-੧੭੬੫) ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜਾਂ (੧੭੬੫-੧੭੯੯) ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਲਈ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਥਾਂ ਵਜੋਂ ਵੀ। ਪੰਥ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭੂਗੋਲ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਸਵੈ-ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਡਿਜੀਟਲ ਤਕਨੀਕ (ਇੰਟਰਨੈਟ ਅਤੇ ਡਿਸਟ੍ਰੀਬਿਊਟਡ ਲੈਜਰ ਤਕਨੀਕ) ਰਾਹੀਂ ਢੁਕਵੇਂ ਫੈਸਲੇ ਲਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਹਨਾਂ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਨਾ ਤਾਂ ਵਿਵਹਾਰਕ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਪੰਥ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹਕੀਕੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਅਕੁਸ਼ਲਤਾ, ਵਿਘਨ ਅਤੇ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਨੋਟ: ਸਾਡੇ ਗੁਰੂ-ਬਖਸ਼ੇ ਰਾਜ (ਹਕੂਮਤ/ਸ਼ਾਸਨ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨਾ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜਾ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ੨੧ਵੀਂ ਸਦੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਵੇਂ ਦਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੇ ਕਰਨ ਦਾ ਹੈ।
Sarbat Khalsa Saval Javab 3 (SKSJ 3)
ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਵਾਲ-ਜਵਾਬ ੩ (SKSJ ੩)
Our attempts to answer pertinent questions on Sarbat Khalsa for the Panth to discuss
ਪੰਥ ਦੇ ਵਿਚਾਰਨ ਲਈ ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਬਾਰੇ ਢੁੱਕਵੇਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਦੀਆਂ ਸਾਡੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ
Question - ਸਵਾਲ:
Who or what should facilitate Sarbat Khalsa?
ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਕੌਣ ਜਾਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀਹੈ?
Answer - ਜਵਾਬ:
Facilitation of Sarbat Khalsa requires an organized group of Panthik minded sevadars. These sevadars must have no conflicts of interest, are unaffiliated with any particular jathebandi, Sikh and non-Sikh political parties, or any governments of the world. To verify the criteria specified in the previous sentence a “Panthik Security Clearance” process must be established that addresses potential threats from powerful organizations and nation states of the world. A third party technology firm outside the influence of potential threats can be hired via crowdfunding, from the Guru Khalsa Panth, via a trusted Sikh who is advised by a team with significant aptitude in security and information technology. Ideally this group of sevadars would serve at a free Akal Takht Sahib, i.e, an independent Akal Takht Sahib outside the control of political parties or committees governed by the Indian State’s laws like Shiromani Gurdwara Parbandhak Committee (SGPC), whether they claim to represent Sikhs as a whole or not. This could be facilitated through city state status for the Sri Harimandar Sahib & Akal Takht Sahib Complex or the old city of Amritsar, Sri Amritsar Jiu, similar to the Holy See (Vatican). Though unlike the Vatican, which is a sovereign state but not a nation, the Khalsa Panth, being sui generis, is both a sovereign nation and state. Any government, including the Indian government, will not readily give sovereign status to Sikh institutions nor are the Sikhs at the point of taking it, so a technologically sovereign Sarbat Khalsa is a more functional solution in the near term. To be clear, the Khalsa Panth is always sovereign, as our sovereignty was blessed to us by Akal Purakh through Guru Nanak Sahib.
ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੇ ਇਜਲਾਸ ਲਈ ਪੰਥਕ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਗਠਿਤ ਜੱਥੇਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ ਦਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦਾ ਟਕਰਾਅ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਥੇਬੰਦੀ, ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸਿੱਖ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਜਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਅਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਮਾਪ-ਦੰਡਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ "ਪੰਥਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਲੀਅਰੈਂਸ" ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਾਕਤਵਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਸੰਭਾਵੀ ਖਤਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੀ ਹੋਵੇ । ਸੰਭਾਵੀ ਖਤਰਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਤੀਜੀ ਧਿਰ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਫਰਮ ਨੂੰ ਸਮੂਹਿਕ ਫੰਡਿੰਗ ਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਤੋਂ, ਇੱਕ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਸਿੱਖ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਯੋਗਤਾ ਵਾਲੀ ਟੀਮ ਦੁਆਰਾ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। ਆਦਰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਜੱਥਾ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ 'ਤੇ ਸੇਵਾ ਕਰੇਗਾ, ਭਾਵ, ਸਿਆਸੀ ਦਲਾਂ ਜਾਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ (ਐਸ.ਜੀ.ਪੀ.ਸੀ.) ਵਰਗੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਮੇਟੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ (ਵੈਟੀਕਨ) ਦੇ ਸਮਾਨ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਜਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਹਿਰ, ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜੀਉ, ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਰਾਜ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਕੇ ਇਹ ਸਹੂਲਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਵੈਟੀਕਨ ਦੇ ਉਲਟ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਰਾਜ ਹੈ ਪਰ ਇੱਕ ਕੌਮ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ, ਸੁਈ ਜੈਨਰੀਸ (ਵਿਲੱਖਣਤਾ) ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਇੱਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਕੌਮ ਅਤੇ ਰਾਜ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਸਮੇਤ ਕੋਈ ਵੀ ਸਰਕਾਰ, ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇਵੇਗੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਿੱਖ ਇਸ ਨੂੰ ਲੈਣ ਦੇ ਮੁਕਾਮ 'ਤੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸਰਬੱਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਨੇੜਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਧੇਰੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੱਲ ਹੈ। ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਡੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਸਾਨੂੰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਰਾਹੀਂ ਬਖਸ਼ੀ ਗਈ ਸੀ।
Reactions